Tổng quan về 25 ngọc tỉ Thanh triều

TỔNG QUAN VỀ 25 NGỌC TỈ THANH TRIỀU

Giao Thái Điện, nơi cất giữ 25 ngọc tỉ triều Thanh

Ngày xưa, khi hoàng đế lên ngôi, ngoài chiếu thư ra thì còn phụ thuộc vào việc ai là người nắm ngọc tỉ truyền quốc, cho nên mới có chuyện khi Vương Mãng soán ngôi nhà Hán để lập nhà Tân thì ông sai Vương Thuấn vào cung ép Thái hoàng thái hậu là Vương Chính Quân giao nộp ngọc tỉ truyền quốc, lúc này bà nổi giận, mắng chửi Vương Mãng là gian thần rồi vứt ngọc tỉ xuống đất, khiến cho nó bị sứt một góc. Về sau Vương Mãng sai người dùng vàng để chấp vá lại phần khuyết đó.

Tương truyền ngọc tỉ truyền quốc là do Tần Thủy Hoàng sau khi thống nhất lục quốc, đã giao cho Lý Tư soạn chữ để khắc ngọc tỉ. Chiếu theo ý của Tần Thủy Hoàng nên Thừa tướng Lý Tư đã viết tám chữ "受命於天既壽永昌" (Thụ mệnh ư thiên, kí thọ vĩnh xương), sau đó sai Tôn Thọ khắc vào ngọc để làm "Truyền quốc tỉ".

Trải qua bao nhiêu hưng vong của triều đại, có thuyết nói rằng ngọc tỉ đã bị thất truyền khi Nguyên Thuận Đế bị Minh Thái Tổ đánh đuổi, bèn ôm ngọc tỉ chạy lên mạn Bắc, từ đó không còn thấy truyền quốc ngọc tỉ nữa. Thế nên triều đại nhà Minh không có "Truyền quốc ngọc tỉ", lúc này vua mới bắt đầu cho san khắc lại ngọc tỉ để dùng, tổng cộng có 24 cái, được xưng tụng là "明朝二十四御寶" (Minh triều nhị thập tứ ngự bảo), giao cho "Thượng Bảo Ti" quản lý.

Đến triều đại nhà Thanh, trước thời Càn Long có đến 39 ngọc tỉ, tuy nhiên việc phân chia chức năng không rõ ràng, dẫn đến dễ nhầm lẫn. Đến thời Càn Long, ông đã đích thân xác định, tuyển chọn và phân chia lại chức năng cho 25 ngọc tỉ. Đương thời gọi là "二十五寶" (Nhị thập ngũ bảo), được cất giữ tại "Giao Thái Điện".

Dưới đây là 25 ngọc tỉ của Thanh triều. (Nội dung được chú thích ở từng ảnh)

-------

Nguồn:

- Ảnh: https://read01. com/28D56L.html#.Y2gF73bP25c

- Nội dung: 玺印篆刻鉴赏全套

(Tỉ ấn triện khắc giám thưởng toàn sáo). Trương Học chủ biên, Tuyến Trang thư cục ấn hành năm 2014. Cổ Nghệ chú dịch.

Ấn văn: 大清受命之寶 (Đại Thanh thụ mệnh chi bảo)
Kích thước: 14x14x12cm
Chất liệu: Bạch ngọc
Núm triện: Bàn long nữu
Công dụng: 以章皇序 (Dĩ chương hoàng tự) Chiếu cáo thiên hạ, dùng khi thiên tử đăng cơ

Ấn văn: 皇帝奉天之寶 (hoàng đế phụng thiên chi bảo)
Kích thước: 14x14x15.2cm
Chất liệu: Bích ngọc
Núm triện: Bàn long nữu
Công dụng: 以章奉若 (Dĩ chương phụng nhược) Biểu thị việc hoàng đế nhà Thanh lên ngôi là phụng mệnh trời mà làm

Ấn văn: 大清嗣天子寶 (Đại Thanh tự thiên tử bảo)
Kích thước: 7.9x7.9x7.6cm
Chất liệu: Vàng
Núm triện: Giao long nữu
Công dụng: 以章繼繩 (Dĩ chương kế thằng) dùng để sách lập Thái tử

Ấn văn: 皇帝之寶 (Hoàng đế chi bảo)
Kích thước: 12.5x12.5x9.5cm
Chất liệu: Thanh ngọc
Núm triện: Giao long nữu
Công dụng: 以布詔赦 (Dĩ bố chiếu xá), Triện dùng thường ngày để ban bố ân xá

Ấn văn: 皇帝之寶 (Hoàng đế chi bảo)
Kích thước: 15.5x15.5x16.6cm
Chất liệu: Gỗ Chiên đàn hương
Núm triện: Tồn long nữu
Công dụng: 以肅法駕 (Dĩ túc pháp giá), Triện dùng thường ngày với tần suất sử dụng nhiều nhất.

Ấn văn: 天子之寶 (Thiên tử chi bảo)
Kích thước: 7.8x7.8x6.4cm
Chất liệu: Bạch ngọc
Núm triện: Giao long nữu
Công dụng: 以祀百神 (Dĩ tế bách thần) Triện dùng vào việc tế tự

Ấn văn: 皇帝尊親之寶 (Hoàng đế tôn thân chi bảo)
Kích thước: 6.8x6.8x6.1cm
Chất liệu: Bạch ngọc
Núm triện: Bàn long nữu
Công dụng: 以薦徽號 (Dĩ tiến huy hiệu) Dùng để dâng tôn thụy, miếu hiệu cho Thái hậu, Thái hoàng thái hậu

Ấn văn: 皇帝親親之寶 (Hoàng đế thân thân chi bảo)
Kích thước: 7.2x7.2x7.7cm
Chất liệu: Bạch ngọc
Núm triện: Giao long nữu
Công dụng: 以展宗盟 (Dĩ triển tông minh) Dùng để tấn thưởng cho thân tộc.

Ấn văn: 皇帝行寶 (Hoàng đế hành bảo)
Kích thước: 15.6x15.6x13cm
Chất liệu: Bích ngọc
Núm triện: Tồn long nữu
Công dụng: 以頒賜賚 (Dĩ ban tích lãi), Dùng để ban thưởng cho quần thần.

Ấn văn: 皇帝信寶 (Hoàng đế tín bảo)
Kích thước: 10.5x10.5x6.5cm
Chất liệu:Bạch ngọc
Núm triện: Giao long nữu
Công dụng: 以徵戎伍 (Dĩ chinh nhung ngũ) Sử dụng trong quân đội

Ấn văn: 天子行寶 (Thiên tử hành bảo)
Kích thước: 15.5x15.5x13.8cm
Chất liệu: Bích ngọc
Núm triện: Tồn long nữu
Công dụng: 以冊外蠻 (Dĩ sách ngoại man) Sử dụng trong ngoại giao

Ấn văn: 天子信寶 (Thiên tử tín bảo)
Kích thước: 12.1x12.1x8.5cm
Chất liệu: Thanh ngọc
Núm triện: Giao long nữu
Công dụng: 以命殊方 (Dĩ mệnh thù phương) Dùng trong việc ban bố phương thuốc trong dân gian.

Ấn văn: 敬天勤民之寶 (Kính thiên cần dân chi bảo)
Kích thước: 10x10x9.8cm
Chất liệu: Bạch ngọc
Núm triện: Giao long nữu
Công dụng: 以飭覲吏 (Dĩ sức cận lại) Gia thưởng quan lại

Ấn văn: 制誥之寶 (Chế cáo chi bảo)
Kích thước: 13x13x14.7cm
Chất liệu: Thanh ngọc
Núm triện: Giao long
Công dụng: 以諭臣僚 (Dĩ dụ thần liêu) Dùng để ra các chiếu dụ cho các quan lại

Ấn văn: 敕命之寶 (Sắc mệnh chi bảo)
Kích thước:11.3x11.3x9cm
Chất liệu:Bích ngọc
Núm triện:Giao long nữu
Công dụng: 以鈐誥敕 (Dĩ kiềm cáo sắc) Dùng cho các sắc lệnh của triều đình

Ấn văn: 垂訓之寶 (Thùy huấn chi bảo)
Kích thước:13x13x10.5cm
Chất liệu:Bích ngọc
Núm triện: Giao long nữu
Công dụng: 以揚國憲 (Dĩ dương quốc hiến) Ban hành pháp lệnh

Ấn văn: 命德之寶 (Mệnh đức chi bảo)
Kích thước:13x13x10.4cm
Chất liệu:Thanh ngọc
Núm triện:Giao long
Công dụng: 以獎忠良 (Dĩ tưởng trung lương) Khen thưởng trung lương

Ấn văn: 欽文之璽 (Khâm văn chi tỉ)
Kích thước:11.7x11.7x9.8cm
Chất liệu:Mặc ngọc
Núm triện:Giao long nữu
Công dụng: 以重文教 (Dĩ trọng văn giáo) Sử dụng trong văn hóa và giáo dục

Ấn văn: 表章經史之寶 (Biểu chương kinh sử chi bảo)
Kích thước: 15.3x15.3x13.2cm
Chất liệu: Bích ngọc
Núm triện: Giao long
Công dụng: 以崇古訓 (Dĩ sùng cổ huấn) Sử dụng để ca ngợi lời giáo huấn của cổ nhân

Ấn văn: 巡狩天下之寶 (Tuần thú thiên hạ chi bảo)
Kích thước: 15.3x15.3x13.3cm
Chất liệu:Thanh ngọc
Núm triện:Giao long
Công dụng: 以從省方 (Dĩ tùng tỉnh phương)

Ấn văn: 討罪安民之寶 (Thảo tội an dân chi bảo)
Kích thước:15.3x15.3x13.9cm
Chất liệu:Thanh ngọc
Núm triện:Giao long
Công dụng: 以張征伐 (Dĩ trương nhung phạt)

Ấn văn: 制馭六師之寶 (Chế ngự lục sư chi bảo)
Kích thước:17x17x10.8cm
Chất liệu:Mặc ngọc
Núm triện:Giao long
Công dụng: 以整戎行 (Dĩ chinh nhung hành)

Ấn văn: 敕正萬邦之寶 (Sắc chính vạn ban chi bảo)
Kích thước:13x13x10.7cm
Chất liệu:Thanh ngọc
Núm triện:Giao long nữu
Công dụng: 以誥外國 (Dĩ cáo ngoại quốc)

Ấn văn: 敕正萬民之寶 (Sắc chính vạn dân chi bảo)
Kích thước:12.6x12.6x10.4cm
Chất liệu:Thanh ngọc
Núm triện:Bàn long nữu
Công dụng: 以誥四方 (Dĩ cáo tứ phương)

Ấn văn: 廣運之寶 (Quảng vận chi bảo)
Kích thước:19x19x15.6cm
Chất liệu: Mặc ngọc
Núm triện:Giao long
Công dụng: 以謹封識 (Dĩ cần phong thức)